هنرمندان ایرانی همواره در میان دو نیروی متضاد قرار داشتهاند:
از یک سو خلاقیت، تنوع فرهنگی و تاریخ غنی هنری کشور، و از سوی دیگر محدودیتها و نظارتهای ایدئولوژیک و نهادی. بسیاری از هنرمندان، از سینماگران و نویسندگان گرفته تا نوازندگان و نقاشان، با موانعی روبهرو هستند که مسیر رشد و بیان آزادانهشان را دشوار میکند.
در ایران، فعالیت هنری در اغلب شاخهها نیازمند مجوز از نهادهای رسمی است؛ مثلاً وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صداوسیما، یا نهادهای امنیتی و نظارتی دیگر. این امر باعث میشود که محتوای آثار هنری پیش از انتشار از نظر “مطابقت با معیارهای ارزشی” بررسی شود.
سانسور و خودسانسوری
سانسور رسمی در ایران در چند سطح اتفاق میافتد:
- پیش از تولید: ایده یا فیلمنامه ممکن است هرگز مجوز تولید نگیرد.
- پس از تولید: اثر ساخته میشود اما اجازه پخش یا انتشار نمییابد، یا مجبور به حذف بخشهایی از آن میشوند.
- پس از انتشار: اگر اثری مورد انتقاد مقامات یا نهادها قرار گیرد، از نمایش آن جلوگیری میشود یا هنرمند با محدودیتهای شخصی روبهرو میشود (مانند ممنوعالکاری یا احضار قضایی).
در نتیجه، بسیاری از هنرمندان به خودسانسوری روی میآورند تا آثارشان شانس دیدهشدن داشته باشد. این پدیده به تدریج باعث میشود که مرزهای بیان هنری محدودتر شود و تنوع فکری و زیباییشناختی در هنر کاهش یابد.
